Miejsca historyczne w regionie

Busko-Zdrój położone jest na skraju Ponidzia pierwsze wzmianki o mieście pochodzą z XII wieku kiedy to rycerz Dzierżko herbu Janina funduje pierwszy kościół.

Po zniszczeniu Buska przez Tatarów w 1241 roku i śmierci rycerza Dersława właściciela majątku, Busko przechodzi na własność klasztoru Norbertanek. 11 lat później mamy pierwszą wzmiankę o solankach a Bolesław Wstydliwy nadaj prawo warzenia soli. Rok 1287 przynosi ważne wydarzenie w dziejach Buska – książę Leszek Czarny nadaje prawa miejskie i lokuje miasto na prawach Środy Śląskiej. Kolejnym wydarzeniem wartym odnotowania jest 6 grudnia 1393r – wizyta królowej Jadwigi w mieście i jej kąpiel w solance buskiej.

Po kilkusetletniej przerwie w 1776r. – komisarz klasztoru Norbertanek ks. Franciszek Belina Ossowski rozpoczyna przygotowania do powtórnej eksploatacji buskich solanek. Po przeprowadzonych przez Johan Philip von Carossi  badaniach geologicznych w 1783 na mocy królewskiego przywileju i wsparciu Stanisława Staszica zawiązuje się Kompania Solna, która na dużą skalę rozpoczęła warzenie soli z miejscowych solanek a Leopold Beust buduje 2 tężnie solankowe. Po wielkim pożarze miasta w sierpniu 1820 dobra klasztorne wydzierżawia Feliks Rzewuski, a 8 lat później następuje otwarcie Uzdrowiska i przyjęcie pierwszych kuracjuszy. Lekarzem jest dr Jakub Berends, zostaje wybudowane źródło Rotunda a w rynku powstaje skwer dla kuracjuszy.

W 1833 roku Busko odwiedza już 1040 kuracjuszy. 1 czerwca 1836 następuje otwarcie Łazienek dzisiejszego Sanatorium „Marconi”. Datę tę przyjmuje się za początek działalności Buskiego Zdroju. W 1863r. po powstaniu styczniowym Car odbiera Busku prawa miejskie, które miasto odzyskuje w roku 1914.

9 września 1939 roku pod Broniną dochodzi do zaciekłych walk 22 Dywizji Piechoty Górskiej z oddziałami niemieckimi Poległo wówczas 200 żołnierzy Wojska Polskiego.

Ważnym wydarzeniem z okresu wojny z Armią Czerwoną po 9 maja 1945r. była bitwa z grupą operacyjną NKWD pod Kotkami (około 7 km na północ do Buska), którą stoczył 28 maja 1945 r. oddział NSZ pod dowództwem por. Stanisława Sikorskiego „Jaremy”. Było to jedno z największych zwycięstw oddziałów niepodległościowych z okupantem Sowieckim. Niestety partyzanci stracili w tych walkach dowódcę i kilku żołnierzy. W lesie koteckim znajduje się pomnik poświęconym żołnierzom Brygady Świętokrzyskiej NSZ

Wiślica

Odległa o 15 kilometrów Wiślica to wraz z Krakowem grody będące kolebką Państwa Wiślan, którego władca według legend przyjął chrzest na około 100 lat przed Mieszkiem I. Około 30 kilometrów od Buska znajduje się wspaniałe grodzisko wybudowane w VIII-IX w po Chrystusie przez Wiślan – Stradów. Gród ten był znacznie starszy i większy od Wiślicy. Całe grodzisko zajmuje powierzchnię 25 ha.

Wiślica kryje wiele cennych zabytków świadczących o jej potędze. Kiedyś była równa Sadomierzowi i Łęczycy. Przebywali tu książęta Leszek Biały, Kazimierz Sprawiedliwy i król Kazimierz Wielki. Jan Długosz miał tu swoją siedzibę.

Pod gotycką Bazyliką Mniejszą znajdują się pozostałości dwóch romańskich kościołów. Podziemia bazyliki są udostępnione zwiedzającym i warto z tej możliwości skorzystać aby zobaczyć wyjątkowy zabytek sztuki romańskiej Płytę Orantów, której fundatorem był prawdopodobnie Kazimierz Sprawiedliwy.

 

Zabytki Wiślicy:

  • Gotycka Bazylika Mniejsza pw. Narodzenia Najświętszej Maryi Panny z XIV w., będącej zarazem Sanktuarium Uśmiechniętej Madonny Łokietkowej, pół-płaskorzeźby datowanej na XIII w.;
  • Dzwonnica fundacji Jana Długosza z XV w.;
  • Dom Długosza z XV w.;
  • Podziemia Bazyliki z pozostałościami dwóch kościołów romańskich, kolejno z XII i XIII w.;
  • Unikatowa Płyta Orantów z XII w.;
  • Pawilon Archeologiczny z pozostałościami X-wiecznego kościoła oraz prawdopodobną Misą Chrzcielną z 880 r. n.e.;
  • Grodzisko wczesnośredniowieczne z przełomu X i XI w.
  • Miejsce, z którego w 1347 r. odczytano tzw. Statuty Wiślickie;
  • Plac Solny – średniowieczne miejsce handlu oraz składowania soli boheńskiej:
  • Fundamenty kościoła pw. św. Ducha datowane na 1440 r.;
  • Fundamenty kościoła rycerskiego pw. św. Marcina, wzmiankowanego po raz pierwszy w 1326 r.;
  • Psia Górka – miejsce sądu królowej Jadwigi nad Gniewoszem z Dalewic;
  • Kościół późnogotycki w Gorysławicach (wybudowany bez fundamentów).

Chotel czerwony

Znajduje się na trasie między Buskiem a Wiślicą. Wart obejrzenia jest kościół pod wezwaniem świętego Bartłomieja, który w 1440 roku został ufundowany na miejscu starego drwnianego przez Jana Długosza.

Pińczów

w XII wieku istniał tu kamieniołom chroniony przez niewielki zamek. W 1424 roku osada stała się własnością rody Oleśnickich a za sprawą Mikołaja Oleśnickiego stała się ważnym ośrodkiem reformacji. W połowie XVI wieku wypędzono Paulinów a w klasztorze założono zbór kalwiński. W budynkach poklasztornych założono gimnazjum pińczowskie zwane też sarmackimi Atenami. W 1586 roku Pińczów został wykupiony przez biskupa krakowskiego Piotra Myszkowskiego. Od tego momentu następuje rekatolizacja Pińczowa.

W czasie drugiej wojny światowej działały tu oddziały partyzanckie BCh i Ak. Od lipca do sierpnia 1944r. miasto i tereny o powierzchni około 1000 km2 zostały wyzwolone spod okupacji niemieckiej i nazwane Republiką Pińczowską.

Zabytki Pińczowa:

  • Dawny zespół klasztorny oo. paulinów,
  • Zespół klasztorny oo. reformatów na Mirowie,
  • Kaplica św. Anny, Pałac Wielopolskich z 1789, Pawilon ogrodowy,
  • Pozostałości zamku z XIII
  • Dużą atrakcją turystyczną Pińczowa jest Cuchcia Ekspres Ponidzia, która wozi turystów z Pińczowa do Jędrzejowa przez przepiękne rejony Ponidzia.

Michałów

Leży na południe w odległości 4 kilometrów od Pińczowa. Głównym skarbem Michałowa jest Państwowa Stadnina Koni Arabskich. Znakomicie prowadzona hodowla sprawiła, że konie te wygrywają czempionaty na wystawach na całym świecie a na aukcjach osiągają zawroten ceny. Najdroższą sprzedaną klaczą była kasztanowata  Kwestura (Monogram, Kwesta). Na aukcji Pride of Poland w Janowie Podlaskim została sprzedana za rekordową cenę 1.125 tys euro.

Chroberz

Wieś położona nad Nidą, jak wieść gminna niesie nazwa pochodzi od króla Bolesława Chrobrego, który wzniósł tu zamek obronny i założył parafię. W późniejszych wiekach przebywał tu również Król Kazimierz Wielki. Właścicielami Chrobrza były rody Tęczyńskich i Tarnowskich a w XIX wieku Wielopolscy. W czasie powstania styczniowego kwaterowali tu powstańcy z Mariana Langiewicza.  Pałac Wielopolskich 1857r. został wybudowany wg projektu Marconiego w stylu klasycystycznym jest otoczony pięknym parkiem. Kręcone były tu szceny do „Przedwiośnia” Obecnie w Pałacu znajduje się Ośrodek Dziedzictwa Kulturowego Ponidzia. Jest tu również utworzone muzeum archeologiczne, którego zbiory pochodzą z wykopalisk w niedalekich Pełczyskach. Można obejrzeć eksponaty sprzed 4000 lat.

W Chrobrzu warto również obejrzeć

  • zespół kościoła pod wezwaniem Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny i świętego Jana Kantego, który został ufundowany przez Stanisława Tarnowskiego, wojewodę sandomierskiego w1550roku.
  • W kościele znajdują się m.in. -nagrobki z połowy XVI wieku, uważane za jedne z najcenniejszych zabytków renesansowych w Polsce
  • dzwonnica drewniana z XIX wieku.

Opatowiec

Warto odwiedzić miejsce, w którym Dunajec wpada do Wisły. Jest to również miejsce historyczne bo tu właśnie 23, 24, 27 września 1914 w ciężkich bojach przeprawił się przez Wisłę 1. Pułk Piechoty Legionów pod dowództwem Józefa Piłsudskiego.Mieszkańcy Opatowca w 1994r ufundowali Naczelnikowi wspaniały pomnik, który warto obejrzeć gdyż jest to chyba najlepszy pomnik przedstawiający Marszałka w Polsce.

 

Czarkowy

Z Opatowca można udać się drogą Piłsudskiego na niewielki cmentarzyk znajdujący sie za
wsią Czarkowy, na którym, spoczywają legioniści z 1914r. oraz żołnierze Armii Kraków polegli w walkach z Niemcami w 1939r. Przed wojną znajdował się tu obelisk projektu Konstantego Laszczki zwieńczony orłem zrywającym się do lotu, patrzącym na wschód. Po wkroczeniu Armii Czerwonej w 1945r. Rosjanie wysadzili obelisk dynamitem. Okoliczni gospodarze pozbierali szczątki orła i przechowali go u siebie. Na początku lat 90-tych odbudowano obelisk w nowy orzeł został odlany z przechowanych szczątków figury z 1928r.

Stary Korczyn

początki miejscowości sięgają drugiej połowy XI wieku. W XIII wieku był tu dwór książęcy. Wrzecionowy układ ulic Starego Korczyna świadczy o jego miejskim charakterze. W 1226r. urodził się tu Bolesław Wstydliwy założyciel sąsiedniego Nowego Miasta Korczyn.

Kazimierz Wielki ufundował tu kościół pw. św. Mikołaja. Na uwagę zasługuje cmentarz parafialny malowniczo położony na wzgórzu lessowym. Można tam zobaczyć liczne pomniki z początku dwudziestego wieku.

Nowy Korczyn

Założony został przez Bolesława Wstydliwego. Przed lokacją król wraz z żoną św. Kingą założyli w Nowym Mieście Korczyn klasztor oo. Franciszkanów.

Lokalizacja przy głównych szlakach handlowych a także przy dwóch spławnych rzekach (Nida i Wisła) sprawiła, ze miasto szybko nabierało znaczenia. Po spaleniu drewnianego zamku książęcego przez Rusinów w 1300r. Kazimierz Wielki w połowie XIV wieku wybudował nowy zamek. Dziki temu miasto stało się jednym z ważniejszych ośrodków monarszych w Polsce.

Odbywały się tu zjazdy polityczne i szlacheckie oraz sejmiki generalne województwa małopolskiego.

Potop Szwedzki oraz najazd Rakoczego przyniósł powolny upadek znaczenia Nowego Korczyna. Miasto zostało splądrowane i spalone. Zniszczone zostały archiwa grodzkie i miejskie.

We wrześniu 1914 roku w Nowym Korczynie znajdowała się kwatera Józefa Piłsudskiego i sztab  1 pułku piechoty  Legionów Polskich.

Zabytki Nowego Korczyna:

  • Zespół pofranciszkański z 1257 r. fundacji Bolesława Wstydliwego oraz jego żony św. Kingi z gotyckim kościołem św. Stanisława
  • Gotycko-renesansowy kościół św. Trójcy z XVI w
  • Dom Długosza – budynek dawnej Akademii z XVI wieku, z zachowanymi w przyziemiu i piwnicy sklepieniami kolebkowymi.
  • Źródło św. Kingi obok którego stoi XIX-wieczna figura świętej; według miejscowej tradycji woda z tego źródła posiada właściwości lecznicze.
  • Stary cmentarz z pierwszej połowy XIX w. nazywany rosyjskim lub ruskim, ponieważ w okresie zaborów chowano tu m.in. carskich żołnierzy i urzędników. Cmentarz jest nieczynny od 60 lat. Spoczywa na nim krewny Siemiona Budionnego. W okresie I wojny światowej Budionny stacjonował w Korczynie jako wachmistrz.
  • Domy z XVI-XVIII w. wśród nich dom w którym stacjonował Józef Piłsudzki.
  • Cmentarz parafialny z drugiej połowy XIX w.
  • Kaplica grobowa rodziny Królikowskich

Piasek Wielki

Wieś znajdująca się na trasie miedzy Buskiem a Nowym Korczynem. Na uwagę zasługuje kościół pw. Św. Katarzyny Aleksandryjskiej wybudowany w 1340r. i przebudowany w XIX wieku. W latach 1558-1590r.pełnił rolę zboru najpierw kalwińskiego a później ariańskiego. Zwrócony został kościołowi katolickiemu i ponownie konsekrowany 1595r.

Szydłów

Pierwsze ślady osadnictwa w Szydłowie pochodzą z paleolitu. W X wieku powstaje grodzisko kojarzone z legendą o zbóju Szydło, od którego imienia osada przyjmuje nazwę. Pierwsza pisemna wzmianka o Szydłowie pochodzi z 1191 roku. Jan Długosz wspomina o Szydłowie pisząc o najeździe Tatarów i bitwnie z nimi w okolicach Chmielnika. W 1255 roku w Szydłowie przebywa książę Władysław Wstydliwy, który wydał tu dokument dla katedry wrocławskiej

Prawa miejskie osadzie nadaje Władysław Łokietek a Kazimierz Wielki buduje warowny zamek otoczony ponad kilometrowym murem obronnym z trzema bramami Krakowską, Opatowską i Wodną oraz kościół pod wezwaniem św. Władysława – ufundowany w ramach pokuty za zabójstwo kanonika Mikołaja Baryczki (twz seria baryczkowska).

Miasto rozkwita dzięki obecności dworu królewskiego i lokalizacj na szlakach handlowych. Handlowano tu winem, chmielem pędzono przez Szydłów stada bydła. W Szydłowie wyrabiano piękne tkaniny, rozwijały się tu również inne rzemiosła.

W 1528 Król Zygmunt Stary wydaje zgodę na budowę wodociągu, który budują mieszkańcy miasta. Dzięki powstanu rurociągu wybudowano miejską łaźnię. Mieszkańcy płacili za dostarczoną wodę a pieniądze z opłat przeznaczne były na opłacenie „ruromistrza” i konserwację użądzeń.

Potop Szwdzki przynosi powolny upadek miasta. W następnych wiekach nękają go pożary, epidemie i zatargi zbrojene.

W listopadzie 1869 ukazem carskim Szydłów pozbawiony zostaje praw miejskich.

W 1914 przechodzą tędy oddziały Legionów.

W 1942 Niemcy likwiduja ludność żydowska zamieszkałą w miasteczku.

Obecnie na szydłowskim zamku odbywają się turnieje rycerskie i wiele innych ciekawych imprez. W okolicy Szydłowa znajduje się wiele sadów śliwkowych, w sierpniu można przyjechać na Święto Śliwki.

Zabytki Szydłowa:

  • Średniowieczny zespół miejski – mury obronne z blankami i strzelnicami . Zachowna jedyna brama – Brama Krakowska z XIV wieku, której górne kondygnacje zostały przebudowane w XVI wieku w stylu renesansowym.
  • farny Kościół pw. Świętego Władysława z XIV wieku.
  • Gotycki kościół pw. Wszystkich Świętych z przełomu XIV i XV wieku.
  • Zamek królewski z XIV wieku,  Obecnie mieszczą się w nim biblioteka i muzeum (zbiory archeologiczne, historyczne i etnograficzne). Do wnętrza kompleksu prowadzi brama wjazdowa z początku XVII wieku. Mury obronne z blankami zostały zrekonstruowane w XX wieku.
  • Ruiny kościoła i szpitala Świętego Ducha z początku XVI wieku w dawnym Przedmieściu Opatowskim.
  • Późnorenesansowa synagoga z XVI wieku. Wewnątrz znajduje się zachowany aron ha-kodesz. Obecnie w synagodze mieści się muzeum z eksponatami związanymi z kulturą żydowską.

Grabki Duże

Kilka kilometrów od Szydłowa znajduje się budowla zupełnie innego rodzaju – wybudowany w 1742 roku przez kasztelana Stanisława Rupniewskiego herbu Śreniawa, późnobarokowy pałac -harem. Kasztelan wybudował go po powrocie z niewoli tureckiej gdzie przeszadł na Islam. W 1831 roku pałac został zniszczony a następnie odbudowany. Przez wiele lat mieścił się tam Ośrodek Doradztwa Rolniczego. W ostatnich latach został kupiony i odnowiony. Jest własnością prywatną i można go oglądać jedynie z zewnątrz.